Tytułowanie

TYTUŁOWANIE

• prezydent--- prezydent (dożywotnio- panie prezydencie)
• przewodniczący Rady Państwa i jego zastępcy--- przewodniczący
• prezes Rady Ministrów i jego zastępcy--- premier   (panie premierze)
• wicepremier--- premier (w bezpośrednich kontaktach, w korespondencji-  faktycznym stanie)
• marszałek Sejmu--- pan marszałek
• żona marszałka--- pani marszałkowa (godność a nie stopień)
• ambasador nadzwyczajny i pełnomocny--- ambasador
• żona ambasadora--- pani ambasadorowa (godność a nie stopień)
• charge d`affaires (czasowo szef misji)--- charge d`affaires lub ranga, np. radca, sekretarz
• minister--- minister (panie ministrze)
• wiceminister--- minister (w bezpośrednich kontaktach, w korespondencji - w faktycznym stanie),       np. Pan prof. dr Stanisław Wokulski- wiceminister kultury)
• radca-minister --- minister
• radca--- radca,  radca Ambasady ....
• radca ambasady--- radca (panie radco)
• sekretarz--- sekretarz, sekretarz Ambasady ...
• sekretarz stanu--- minister (w bezpośrednich kontaktach, w korespondencji- w faktycznym stanie)
• podsekretarz stanu --- minister (w bezpośrednich kontaktach, w korespondencji w faktycznym stanie)
• I sekretarz, II sekretarz--- I sekretarz, II sekretarz
• radca handlowy--- radca
• attache wojskowy--- wg stopnia jaki posiada, np. pułkownik, generał  (panie generale, panie pułkowniku)
• attache kulturalny, handlowy --- stopień naukowy
• były dyrektor, ex-minister--- panie dyrektorze, panie ministrze (byłemu wypada poprosić o zaniechanie tytułowania)
• szef misji dyplomatycznej--- ambasador .....
• dyrektor--- dyrektor  (panie dyrektorze)
• wicedyrektor--- dyrektor (w bezpośrednich kontaktach, w korespondecji - w faktycznym stanie)
• podporucznik--- porucznik (panie poruczniku- w bezpośrednich kontaktach, w korespondencji -        w faktycznym stanie)
• podpułkownik--- pułkownik (panie pułkowniku- w bezpośrednich kontaktach, w korespondencji-       w faktycznym stanie)
• kapitan --- pan kapitan
• major--- pan major
• pułkownik--- pan pułkownik
• generał--- pan generał
• admirał--- admirał (pomijamy słowo pan)
• główny specjalista, doradca ministra --- doktor, docent (docenta w kontaktach towarzyskich tytułujemy profesorem), profesor, magister, inżynier, doktor, dyrektor, wicedyrektor, naczelnik, ...
• tytuł dwuczłonowy: główny specjalista ds..., doradca prezydenta - panie, magistrze, panie inżynierze
• prezydent, premier, minister, ambasador--- ekscelencja lub minister, premier,...
• papież--- "Wasza Świętobliwość" , "Ojcze Święty"
• kardynał--- eminencja
• arcybiskup i biskup--- ekscelencja
• gdy arcybiskup i biskup nie nosi purpury--- "księże biskupie", "księże arcybiskupie"
• wysyłając życzenia z okazji jubileuszu kardynała- nie używamy tytułu ekscelencja
• witając arcybiskupa- nie tytułujemy go eminencją
• rektor wyższej uczelni--- w chwilach uroczystych magnificencja, na co dzień rektor (panie rektorze)
• docent (dr hab.)--- profesor (panie profesorze)
• kapłan --- ojciec X, ksiądz Y
• lekarz--- doktor
• adwokat, radca prawny--- mecenas
• dziennikarz--- redaktor
• sędzia--- sędzia (panie sędzio)
• nauczyciel szkoły średniej--- profesor
• profesor szkoły wyższej, profesor nauk medycznych--- profesor

Zasady tytułowania

•  w swobodnych stosunkach towarzyskich wykazujemy umiar w tytułowaniu, wyjątkiem jest marszałek sejmu, minister, ambasador, rektor lub dawny nauczyciel- tytułujemy ich jak dawniej: ministrem, ambasadorem, dyrektorem, profesorem...,
• nie wymieniamy własnego tytułu, jeśli przedstawiamy się sami,
• w korespondencji używamy tytułów naukowych przysługujących adresatowi: Panie Radco, Panie Prezesie, Szanowny Panie Dyrektorze,...,
• w nagłówku nie skraca się takich tytułów jak: dyrektor, redaktor, profesor ("Pan  Dyr.", "Panie Prof."), wyjątek: doktor, magister,inżynier, np. "Pan dr", "Pan mgr,
• forma niepoprawna: "Pan Dyr. Edward Jakubowski", "Pan Prof. Jan Bielecki",...,
• forma poprawna: "Pan dr Stanisław Malicki", "Pan mgr Ignacy Wójcik",...,
• tytuły szlacheckie wymienia osoba dokonująca prezentacji. Pana Y przedstawiamy hrabinie X (tytułu nie poprzedza się rzeczownikami "pan", "pani"),
• jeśli mężczyzna nie jest głową rodu przedstawiamy go: "hrabia Adam Y", a nazwisko jego małżonki poprzedzamy imieniem męża: "księżna Adamowa Czartoryska",
• jeżeli mężczyzna jest głową rodu przedstawiamy go: "hrabiaY", a nazwisko jego małżonki: "księżna X",
• herby szlacheckie stanowią człon nazwiska, np. "Jan Zawisza-Iksiński",
• tytułów hrabiowskich, np. "Aleksander hrabia Fredro", w dzisiejszych czasach raczej nie używa się,
• nie zwracamy się per "wy",
• nie łączy się tytułów, np. Panie Profesorze Kanclerzu (wyjątek: księże proboszczu, księże profesorze), 
• nie tytułujemy mężczyzny, przedstawiając go kobiecie,
• żony nie korzystają z tytułów mężów,
• przedstawiając osobę z tytułem naukowym mówimy: "Pan profesor Y", "Pan doktor Z",... (nie wymieniamy zawodu: adwokat,...),
• jeśli osoba przedstawiana ma kilka tytułów wymieniamy najwyższy,
• koledzy po fachu między sobą opuszczają tytuły, ale nie osoba postronna,
• do osób pełnących funkcje polityczne lub religijne zwracamy się: "panie burmistrzu", "księże biskupie",
• w stosunku do kobiet stosuje się formę męską pełnionej funkcji: "pani mecenas", "pani sędzio", "pani redaktor",
• zamężna Francuska powie o sobie: "madame G", ale jej mąż niew używa formy "monsieur G", lecz podaje imię i nazwisko",
• do żony profesora, dyrektora możemy powiedzieć: "pani dyrektorowo", "pani profesorowo" (forma raczej archaiczna stosowana do osób w podeszłym wieku),
• w USA i Niemczech bywa stosowany zwyczaj zwracania się po nazwisku: "do zobaczenia, panie Smith", "dzień dobry, panie Schulz", w Polsce zwracamy się imieniem , np. "panie Tadeuszu",
• w biurze możemy mówić: "panie Kowalski", "pani Iksińska", zwroty te nie są dopuszczalne w życiu towarzyskim, można je zastąpić zwrotami: "kolego Kowalski", "koleżanko Iksińska", "panie kolego", "kolego" (nie istnieje zwrot: "pani koleżanko"), lepszy jest zwrot: "panie Janie", "pani Mario", "panie inżynierze", "panie dyrektorze",
• zwrotu "panie Janku" nie używają młodsi w stosunku do starszych, odwrotnie można,
• gdy szef mówi: "panie Janie", należy mu odpowiedzieć: "panie kierowniku, naczelniku, dyrektorze, prezesie",
• na "ty" nie mówi się: "Zofio, Zbigniewie" lecz: "Zosiu", "Zbyszku",
• zabronione: "Kowalski, przynieś mi..." (per "ty" nie łączymy z nazwiskiem),
• stażyści i krótko zatrudnieni przechodzą na "ty" z osobami, które im to zaproponują.